سام کلانتری کارگردان مستند جایی برای فرشته‌ها نیست که با این فیلم توانست جوایز متعدد در جشنواره ها مختلف کسب و در اکران آنلاین هم برخی از رکوردها را جا به جا کند معتقد است تا زمانی که سرمایه بخش خصوصی به شکل واقعی وارد چرخه تولید فیلم مستند نشود، این فضا غیرحرفه ای باقی می‌ماند.

او می‌گوید: فیلم روی قدرت زنان ایرانی تاکید دارد و زنان این فیلم اصلا نالان نیستند. با سام کلانتری به گفت و گو نشستیم تا بیشتر درباره این مستند گفت و گو کنیم که از نظر شما نیز می‌گذرد.

جایی برای فرشته ها نیست بعد از اکران موفق، در اکران آنلاین هم موفق بود. فیلم شما از نظر جذب مخاطب سینمای مستند را وارد آمارهای تازه‌ای کرد.

– ما از اول قصد داشتیم فیلمی بسازیم که مخاطب عام را با سینمای مستند آشتی بدهد. این مستند برای مخاطب نخبه ساخته نشده، آنها هم می‌توانند از تماشای جایی برای فرشته‌‎ها نیست لذت ببرند، اما فیلم برای مخاطبی ساخته شده که پیوند کمی با سینمای مستند دارد و جایش در سینمای مستند، خالی است.
چند سال است احساس می کنم دهه پیش رو، دهه سینمای مستند است. به نظرم شکل جدیدی از فیلمسازی به وجود آمده و در این شکل، فاصله بین سینمای داستانی و مستند برداشته شده است. شاید یکی از دلایل استقبال از جایی برای فرشته‌ها نیست همین باشد. تماشاگری که از سینمای داستانی کسل شده و حوصله‌اش از فیلم‌های تکراری در آن فضا سر رفته، از تماشای این فیلم لذت می‌برد.

انتظار این میزان دیده شدن فیلم «جایی برای فرشته ها نیست» را داشتید؟

– ما برای تولید و عرضه فیلم، برنامه و طرح داشتیم. من در فیلم هایی که تهیه کننده هستم یا فقط کارگردانم تمام تلاشم را می کنم تا فیلم، خوب دیده شود. بسیاری از تهیه کننده ها و پخش کننده ها در سینمای ایران، دانش و بضاعت فکری برای عرضه تولیدات را ندارند. دیده شدن یک فیلم فرایندی پیچیده است و به سادگی اتفاق نمی افتد. عوامل و عناصر مختلفی در موفقیت فیلم سهیم هستند که ثابت نیستند و درهر شرایط، معنا و تعریفی تازه پیدا می کنند.

جشنواره ها چقدر به این دیده شدن کمک می کنند؟

– به نظر من موفقیت در جشنواره ها بخشی از این مناسبات است. ممکن است شما جوایز بسیاری از یک جشنواره ببرید اما این، نمی تواند لزوما به دیده شدن فیلم بیانجامد. پازل فروش و دیده شدن یک فیلم مجهولات زیادی دارد که باید به معلومات تبدیل شود. این پارامترهای سیال، باید در کنار هم باشند، شرایط هم مناسب باشد.

در آن مقطع که «جایی برای فرشته‌ها نیست» اکران شد، مثل امروز فیلم‌های مستند متعدد اکران نشده بودند.

– اصلا هیچ مستندی همزمان با «جایی برای فرشته ها…» اکران نشده بود. از میان پارامترهای موثر مثل موضوع جذاب، تبلیغات وسیع و گسترده ای هم در اکران داشتیم.

زنانه بودن فیلم هم قطعا موثر بوده؟

– بله. فیلم روی قدرت زنان ایرانی تاکید دارد. زنان فیلم، نالان نیستند. البته تصویری که از کل جامعه ایران در فیلم می‌بینیم، تصویری جدید است. مردان و زنان مهربان، خانواده حامی و زنان پرقدرت و کوشا.

در جشن مستقل سینمای مستند ایران که اخیرا برگزار شده، فیلم شما رکورددار دریافت جایزه شد. نوار موفقیت‌های فیلم، همچنان ادامه دارد. انتظار این استقبال را داشتید؟

– دو سال بود که جشن برگزار نشده بود، تعداد زیادی فیلم در این دوره رقابت می‌کردند و تعداد فیلم‌های خوب کم نبود. انتظار این تعداد جایزه را نداشتم.

این روزها تعداد زیادی مستند، اکران آنلاین شده و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی هم «اکران حقیقت» را آغاز کرده. چقدر به موفقیت این طرح امیدوار هستید؟

– در مورد فیلم جایی برای فرشته ها نیست سعی کردیم در پخش درست و حرفه‌ای حرکت کنیم. البته خطا هم داشتیم. اما توانستیم در اکران سینما و نمایش آنلاین بالاترین میزان مخاطب را جذب کنیم که امتیاز قابل توجهی است. به نظرم تا زمانی که سرمایه بخش خصوصی به شکل واقعی وارد چرخه تولید فیلم مستند نشود، این فضا غیرحرفه ای باقی می ماند و چشم مستندساز به صدا و سیما و مرکز گسترش است. در دنیای امروز سودآوری و ارزآوری زیادی از طریق سینمای مستند اتفاق می افتد. در پلتفورم های مهم دنیا تولید فیلم مستند وجود دارد و همه چیز به عرضه محدود نمی شود. اما در ایران این شکل از تولید و توزیع حرفه ای را نداریم. نمایش آنلاین و نمایش در وی او دی ها اتفاقی است که لاجرم باید در حوزه سینمای مستند بیفتد. اما در سینمای مستند بیش از هر چیز دیگر، نیازمند تغییر نگاه و ساختار در حوزه پخش و توزیع هستیم. باید رویکرد سودآوری و ارزآوری در این سینما به صورت جدی دنبال شود. اکران های سینما تکی، اکران های خاص بین‌المللی و نمایش در شبکه های تلویزیونی بخش مهمی از بازار مستند است که در ایران نادیده گرفته شده است.

جایی برای فرشته‌ها نیست در اکران خارجی به اندازه اکران داخلی موفق نبوده است؟

– فکر می‌کنم به دلیل محتوای فیلم جایی برای فرشته‌ها نیست توجه جشنواره‌های خارجی به  جلب نشد. من از پخش فیلم ناراضی نیستم. احساس می کنم موضوع و نگاهی که در این فیلم وجود دارد چندان مورد علاقه جشنواره های خارجی نیست. توهم توطئه ندارم، ولی احساس می کنم این تصویر قدرتمند از زنان ایرانی بیشتر برای مخاطب داخلی جذاب است تا جشنواره های خارجی. «جایی برای فرشته‌ها نیست» یک فیلم ملی است.